Kopalnia Soli w Wieliczce i Bochni

Wydobycie soli kamiennej w tym rejonie rozpoczęło się w XIII w. Kopalnia Soli Wieliczka i i Kopalnia w Bochni stanowią jedne z najstarszych kopalni soli kamiennej na świecie i najdłużej czynne zakłady przemysłowe. Od niepamiętnych czasów odparowywano tu sól z naturalnie występujących słonych źródeł. Wyschnięcie tych źródeł skłoniło ludzi do poszukiwania soli pod powierzchnią ziemi. Do pierwszych brył soli kamiennej dotarli sprowadzeni do Polski w 1251 r. przez węgierską księżniczkę i królową Polski Kingę z Arpadów węgierscy górnicy.

Kopalni Soli Wieliczka

Trzy-kilometrowa trasa turystyczna wiedzie przez kilka z 20 dużych komór, udostępnionych do zwiedzania na głębokościach od 64 do 135 metrów. Kopalnia soli Wieliczka to niezwykły obiekt. Ma 9 poziomów, z których pierwszy – poziom Bono – leży na głębokości 64 metrów, zaś ostatni na głębokości 327 metrów. Jako wejście do kopalni służy szyb Daniłowicza. Najstarszą zlokalizowaną dziś częścią kopalni jest szyb Goryszowki, pochodzący z drugiej połowy XIII w. Jest użytkowany bez przerwy od średniowiecza, aż do chwili obecnej. Na początku trasy na szczególną uwagę zasługuje Kaplica św. Antoniego. W Komorze Janowice grupa wykutych z soli postaci ilustruje legendę o pierścieniu świętej Kingi znalezionym w pierwszej bryle soli, a w Komorze Spalonej pokazywana jest niebezpieczna praca przy wypalaniu metanu. Ciekawym pomieszczeniem jest bardzo wysoka Komora Pieskowa Skała, wykuta około roku 1669. Największym podziemnym kościołem jest znajdująca się na głębokości 101 metrów Kaplica św. Kingi o wymiarach: długość ok. 54 metrów, szerokość ok. 18 metrów oraz wysokość ok. 12 metrów. Znajdują się tutaj relikwie uznanej za świętą królowej Polski. Oprócz uroczystości natury religijnej odbywają się tu także koncerty muzyki poważnej. W Komorze Erazma Barącza wita turystów pomnik Johanna Wolfganga Goethego. Podłogę tejże komory zalano wodą, tworząc słone jeziorko. Na jego brzegu stoi Skarbnik – dobry duch kopalni. W 1997 r., w komorze Teodora Wessla, na III poziomie (- 135 metrów), otwarto Podziemny Ośrodek Rehabilitacyjno-Leczniczy. Komory Michałowice i Drozdowice mają po 35 metrów wysokości i posiadają najciekawsze konstrukcje zabezpieczające przed zawaleniem, najwyższą dostępną salą jest jednak Komora Stanisława Staszica. Odległość pomiędzy „stropem” a „spągiem” dochodzi do 50 metrów. W komorze Warszawa, (III poziom, długość 54 metrów, szerokość 17 metrów, wysokość 9 metrów, 135 metrów pod ziemią) odbywają się uroczystości górnicze, zawody i imprezy sportowe, koncerty muzyczne, a także ekskluzywne bale sylwestrowe. Trasę pieszą uzupełnia Muzeum Żup Krakowskich usytuowane na III poziomie. Kopalnia soli Wieliczka to pomnik kulturalny. Zbiory eksponowane są tu w 14 komorach. Łączna długość przejść łączących około 3000 wyrobisk (chodników, pochylni, komór eksploatacyjnych, szybów, szybików), przekracza 300 kilometrów.

Zamek Żupny

Zamek w Wieliczce, dawna siedziba zarządu kopalń Wieliczki i Bochni, niegdyś było to jedno wielkie gospodarstwo. 23 czerwca 2013 r. zamek został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO, jako rozszerzenie wpisu dotyczącego kopalni soli. Zamek składa się z trzech głównych budowli: Zamku Środkowego (XIII-XIV w.), Północnego (XV w.), Południowego (XIX-XX w.) oraz baszty (XIV w.). Podwaliny pod budowę zamku dał w XIII wieku książę Henryk IV Probus, są to też początki krakowskiej Żupy, czyli solnego przedsiębiorstwa, będącego w posiadaniu władcy. Za prawidłowe zarządzanie dobrami odpowiadał żupnik – mianowany przez króla administrator żupy. Prawdziwy rozwój miasta i Zamku nastąpił za Kazimierza Wielkiego, król lokował Wieliczkę na prawie niemieckim, gruntownie umocnił i przebudował Zamek. Przez 650 lat Zamek ulegał pożarom, wojną, oblężeniom i innym katastrofom, które w znaczący sposób wpłynęły na kształt dzisiejszej budowli. Najdotkliwsze zniszczenia powstały na skutek bombardowania wojsk radzieckich w 1945 r. Prace remontowe zakończono w 1992 r. Współcześnie, odrestaurowany Zamek stanowi siedzibę Muzeum Żup Krakowskich. W ramach zwiedzania Zamku można obejrzeć stałą ekspozycję archeologiczną, kolekcję solniczek oraz aktualną wystawę czasową.

Kopalnia Soli Bochnia

Zabytkowa Kopalnia Soli Bochnia to najstarsza na ziemiach polskich kopalnia, w której rozpoczęto wydobycie soli kamiennej. Jej początki sięgają 1248 r. Po blisko ośmiu wiekach eksploatacji przypomina niezwykłe podziemne miasto, zachwycając niepowtarzalnymi wyrobiskami, kaplicami wykutymi w solnych skałach oraz oryginalnymi rzeźbami i urządzeniami wykorzystywanymi przed wiekami. Kopalnię można zwiedzać pieszo oraz… łodziami. Zwiedzanie bocheńskiej żupy to niezwykła wyprawa przez najpiękniejsze i najciekawsze wyrobiska, znajdujące się na poziomach August i Sienkiewicz. Obejmują one unikatowe komory o charakterystycznym kształcie i układzie geologicznym, surowe kaplice, a także narzędzia górnicze, którymi posługiwano się przed wiekami. Dzięki niespotykanej w skali światowej Podziemnej Ekspozycji Multimedialnej zwiedzanie ma charakter podróży przez historię soli, która rozpoczyna się w epoce panowania księcia Bolesława Wstydliwego i księżnej Kingi. Swoje opowieści snują polscy królowie, żupnicy genueńscy, a także duch cystersa – mnicha, z którego zakonem wiąże się powstanie kopalni w Bochni. Zwiedzanie bocheńskich podziemi to niezapomniana przygoda, w czasie której życie kopalni toczy się tuż obok zwiedzających.

Zobacz także: Żywe muzea historii w Polsce